"Kung Paano Nagkakilala ang aking mga Magulang. "

Isang araw, mayroong isang matandang babae na madalas na namimili sa kanya na nag-ngangalang Aling Naty. Si aling Naty ay galing sa isang nakaaangat na pamilya sa Mandaluyong. Ang pamilya nila ay kilala sa lugar na yun dahil noong panahon na iyon ang kaniyang asawa ay kasalukuyang nakaupo sa puwesto bilang isang konsehal at bukod pa rito, sila ay nagmamay-ari ng mga bahay-paupahan  sa A. Luna kung saan malapit ang pinag-titindahan ni Emalyn. Si Emalyn ay galing sa malayong lugar ng Marinduque. Siya ang ikalawa sa apat na anak nina Jovito Pelobello at Gloria Pelobello. Galing siya sa isang karaniwang na pamilya at dahil hindi kayang tustusan ng kaniyang mga magulang ang kaniyang pang-matrikula sa kolehiyo, nag-pasiya siyang makipagsapalaran sa maynila upang mag-trabaho at pag-arlain ang sarili. Siya ay dinala ng kapalaran sa Mandaluyong, kung saan siya ay nag-titinda ng mga imported na damit at mga saging sa palengke sa tulong ng kaniyang tiyahin na nakatira sa Maynila at sa gabi naman siya ay nag-aaral sa Joze Rizal University. Tuwang- tuwa si Aling naty kapag nakikita niya si Emalyn kaya madalas siyang namimili sa tindahan nito at naging suki nadin ni Emalyn. Isang dahilan kaya siya natutuwa kay Emalyn ay nakikita niya daw ang kaniyang sarili kay Emalyn noong siya ay dalaga pa lamang. Nakita niya na masikap, mabait, matalino at higit sa lahat madiskarte sa buhay si Emalyn. Naisip niya na bihira na ang mga ganitong babae sa panahon ngayon kaya kaniyang dinala ang isa niyang lalaki na anak upang ipakilala kay Emalyn dahil ito ang mga tipo ng babae na gusto niyang mapangasaw ng kaniyang anak.

Si Eduardo, ang ika-apat sa labing-isang anak nila Natividad Cristobal at Ernesto Cristobal. Isa ding masikap na tao si Eduardo. Kahit siya ya nanggaling sa marangyang pamilya, nagsikap padin siyang magkaroon ng trabaho kahit din a niya kailangan. Siya ay nagtatrabaho sa Saudi Arabia noong panahon na iyon. Ang nanay niya na ssa Aling Naty ang nag-udyok sa kaniya na paibigin si Emalyn. Kaya isang araw ng bumalik siya sa Pinas, pinakilala siya ni Aling Naty kay Emalyn. Sa una nilang pag-kikita ay sadyang napakailap ni Emalyn samantala para kay Eduardo naman ay parang wala lang iyon dahil kagustuhan lang ng kaniyang ina na magpakilala kay Emalyn. Si aling Nat yang masugid na nanliligaw at humuhuli ng loob ni Emalyn. Dahil gusto niya talagang maging manugang ito, inaraw-araw niya ang pag-suyo sa kaniya at sinasabing ang anak na si Eduardo ang nag-papagawa ng mga ito. Ngunit sadyang determinado si Emalyn na makatapos kaya di nalang niya ito pinapansin.

Hanggang sa dumating ang panahon na tinamaan ng pana ni cupido si Eduardo at isang araw bigla nalang niyang napag-tanto na kakaiba nga si Emalyn sa mga babaeng nakilala niya, inilalarawan pa niya ito bilang isang pinaka-perpekto sa lahat ng perpektong babae para sa kaniya. Kaya nag-simula na siyang bumisi-bisita at hulihin ang loob ni Emalyn. Habang nasa Pinas pa noon si Eduardo, araw-araw niyang sinusuyo at pinupuntahan si Emalyn. Di kalaunan ay nahulog din si Emalyn sa kaniya dahil sa tiyaga at sikap nito na hulihin ang kaniyang loob. Nahuli niya ang kaniyang loob ngunit hindi na nagkaroon nga pag-kakataon si Emalyn na sabihin ang kaniyang matamis na “oo” dahil pabalik na si Eduardo noon sa Saudi Arabia upang mag-trabaho. Wala man silang tinatawag na opisyal na relasyon sa isa’t-isa ay nanatili padin ang pagiging tapat nila sa bawat isa dahil alam nila ang tinitibok ng kanilang mga puso. Nag-patuloy ang kanilang komunikasyon kahit nasa ibang bansa na si Eduardo, sila ay nag-uusap sa pamamagitan ng pag-sulat. Paminsan-minsan ay tumatawag si Eduardo kay Emalyn.

Nang makabalik si Eduardo sa pinas, agad-agad itong nag-pakita kay Emalyn. Nang mag-kita sila ay inalok niya agad ito ng kasal at pumayag naman si Emalyn. Noong Oktubre 7 1980, sila ay nag-pakasal sa sibil bago nila ibalita sa kanilang mga pamilya dahil nasa legal na edad naman na sila ng panahon na iyon. Nang malaman ito ni Aling Naty, siya ay galak na galak sa tuwa kaya binigyan niya ng bahay sina Eduardo at Emalyn bilang regalo sa bagong kasal.  Si Eduardo ay hindi na bumalik ng Saudi Arabia upang makapiling ang kaniyang asawa, kaya nag-tayo na lamang siya ng negosyo ng mga kahoy na hanggang ngayon ay pangunahing ikinabubuhya ng kaniyang pamilya. Ang kanilang pag-mamahalan ay nag-bunga ng tatlong babae isang lalaki na ngayon ay mga dalaga at binata na at ako ang kanilang bunso. Palaging sinasabi ng aking inang si Emalyn na, “Hindi pa dito nag-tatapos ang kanilang buhay-pag-ibig, dahil habang nabubuhya sila, patuloy nilang mamahalin ang isa’t-isa.” Sadyang napaka-simple ng kanilang buhay pag-ibig ngunit nakaka-inspire ito tuwing maririig ko ito. J

“Paglalahad ng mga Katotohanang Nagtatago sa Likod ng mga Aksyon.”

Ang palabas na Nunal sa Tubig ay pinangungunahan ng mga magagaling na aktor na sina Elizabeth Oropesa, Daria Ramirez at George Estregan sa direksyon ng batikang director na si  Ishmael Bernal. Sa panonood ng pelikulang ito, madami akong naobserbahan na mga eksena kung saan pinapakita doon kung ano ang totoong nangyayari sa katotohanan.

Katulad ng isyu sa pagpapalaglag ng anak, makikita dito na dati na pala naimpluwensiyahan ang mga babae na magpalaglag ng anak sa isang manghihilot kung hindi nila nagustuhan ang kanilang pagbubuntis. Konektado din ito sa isang isyu na hinaharap ng ating bansa ngayon, ang RH bill.

Isa pa dito ang pagpapakita na hindi marunong magsimba ang mga tao dito dahil sa sobrang hirap ng buhay dito, walang nagtangkang magtayp ng bahay-sambahan. Makikita ito sa eksena kung saan nagpunta ang mga kabataan sa isla at nagtanong kung nagsisimba ba ang mga tao dito at ang sagot ng mga tao dito ay wala daw simbahan doon sa lugar nila. Dagdag pa rito, makikita kung gaano kasimple ang buhay noong unang panahon.

Meron pang maoobserbahan dito na sa sobrang layo sa sibilisasyon ng isang lugar at sobrang liblib nito, malaki ang kakulangan sa edukasyon ng mga tao dito. Makikita ito sa eksena kung saan may pumunta na isang babae sa lugar nila at nagtatanong tungkol sa mga tao dito para sa isang sarbey na gagawin, dahil sa kakulangan sa edukasyon, hindi  alam ng mga tao dito kung ano ang pkay ng babae kaya pinaalis nila ito.

Makikita rin sa palabas na ito ang diskriminasyon sa mga mahihirap na tao. Hindi dahil walang kaalaman ang mga tao dito, wala na silang karapatan na patkbuhin ang mga buhay nila. Napansin ko ito ng magkaroon ng isang delubyo sa palabas kung saan nagkamatay ang mga isda sa lugar na siyang pangunahing ikinabubuhay ng mga tao doon, ang mga manunuring dayuhan ang pumunta doon sa nanguna sa kanila.

Kapansin-pansin na ang palabas na Nunal sa Tubig kung paano nito ipinkita ang mga katotohan. Ito ay wala masyadong pagsasalita na ipapakita dahil mas pinili ng mga gumawa ng palabas ang pagpapakita ng mga imahen upang mapaisip ng malalim ang mga tao sa mga nangyayari sa loob ng palabas kagaya ng isip ng direktor nito na si Ishmael Bernal. Makikitang simpleng-simple lang ang mga eksenang nangyari ditto ngunit kung iisiping mabuti, napakalalim ng kahulugan ng mga eksenang ito. Sa kabuuan, masasabi kong napakagaling ng pagkakagawa ng palabas na Nunal sa Tubig dahil sa simpleng mga imahen na ipinakita nito, madaming katotohanan ang naipalabas ng isang obra maestra ng batikang director na  si Ishmael Bernal.

“Ang Hatol sa Pagiging Kurap.”

Matagal-tagal din ang sampung taong ng panunungkulan ng dating Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo. At sa sampung taong panunungkulan na iyon ay may mga bagay na maganda at hindi magandang nadulot sa ating bansa at sa ating mga mamamayan. Ano nga ba ang mga bagay na ito? Ako ay nagsaliksik, at napagalaman ko ang mga bagay na ito. Ang mga magaganda niyang  nagawa ay ang pagbibigay ng trabaho sa mahihirap at pagpapagawa ng mga tulay sa Pilipinas. Ngunit sa kabila ng lahat ng ito , meron din siyang mga hindi magandang nagawa. Unang-una, malaki ang naiambag niya sa korupsiyon sa ating bansa. Ikalawa, sinasabing bumababa ang ekonomiya ng bansa ng siya ay umupo sa pagka-pangulo. Ikahuli, ang isyu ng “Hello Garci” kung saan dinaya niya ang eleksyon noong 2004 upang siya ang manalo.  Ang mga bagay na ito ay ang resulta ng hindi maayos na sistema ng pumumuno niya sa ating bansa.

Isa sa mga hindi maganda nagawa niya na tumatak sa mga mamayang Pilipino ay ang kanyang pagiging korap. Kurap nga ba talaga ang dating Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo? Ako ay sumasang-ayon sa pahayag na ito dahil sa aking pag-oobserba bilang isang mag-aaral, madami siyang nakuha o nabenepisyo sa kanyang pagkaka-upo bilang pangulo ng bansa. Ano nga ba ang mga pruweba na nagsasabing siya ay korap? Unang-una, noong mga panahon na lumabas na ang mga pangungurakot ng dating pangulong GMA sa publiko, madaming umapila at umamin na sila ay inaabutan ng pera para pumanig sa kanya.  Ikalawa, madaming naglabasang ebidensiya na ginagamit nya ang pera ng gobyerno sa mga bagay na hindi dapat ito napupunta gaya ng paglitaw ng mga “bank accounts” naglalakihan ang mga halaga ng pera na nakadiposito na sa katagalan ay lumitaw na si GMA ang magmamay-ari pati ang paggamit niya sa mga pindo na pangpagawa ng mga pampubliko imprastaktura ay nawala na lamang na parang bula. Ikatlo, lalong humirap an gating bansa habang naglabasan ang mga pagnakaw niya ng pera ng bansa.

Sa bandang huli, masasabi ko na korap ang dating Pangulong Gloria MAcapagal-Arroyo dahil malinaw na malinaw sa akin ang mga pruweba o kabulukan na kanyang itinatago at dapat siyang hatulan ng pag-kakakulong dahil ito karampat na parusa sa kanyang nagawa. Sa tingin ko, ito ang magiging paraan upang mabigyan siya ng leksyon at mag-tanda siya sa kasalanan na hindi lang siya ang nakinabang kundi pati ang pamilya niya na nag-pasasa sa pera o kayamanan ng mga mamayang Filipino.  

“Ang di Inaasahang Pagdating ng Kakambal ni Ondoy.”

Isang hindi inaasahang pangyayari ang pumukaw sa natutulog at namamahingang diwa ng mga Filipino noong ikapitong araw ng Agosto 2012. Nagaagaw ang itim at puting kalangitan dahil sa nagwawaring galit na galit na pagbuhos ng malalaing patak ng ulan na maririnig sa bubungan ng bawat kabahayanan sa Luzon. Ang mga puno sa paligid ay nagmistulang mga higanteng nagsasayawan dahil sa malakas at sumisipol na hampas ng hanging habagat. Kapag pinagmasdan ang mga tao sa paligid ay waring balisa at hindi maipinta ang mga itsura sapagkat hindi nila alam ung ano ang uunahing isalba ano mang oras na tumaas ang tubig na dala ng mabigat at malakas na pagpatak ng ulan. Napaisip ako sa isang sulok, bakit kaya natataranta ang mga tao sa paligid? Marahil ito sa pagkadala nila sa bagyong Ondoy tatlong taon ng nakalipas kaya sila nag-itsurang mga kiti-kiting hindi mapakali sa kinalulugaran. Ang ibang pamilya ay maoobserbahang sasakyan ang unang inililikas sa mataas at ligtas na lugar bago pa tuluyang tumaas ang baha. Ang ibang pamilya naman ay mapapansing nagaalsa-balutan na. Ang malalaking bagahe ay nakahanda sa mga kabahayan upang ano mang oras ay handing-handa na sila para lumikas. 

                Maya-maya lamang ay unti-unting binalot ng kulay tsokolateng tubig ang lugar naming sa Cainta. Ilan sa mga kabahayan ay bubungan nalang ang matatanaw na hindi nailubog ng tubig, ang ilan naman ay hanggang unag palapag lang ang pinasok dahil matataas ang pagakakagawa ng bahay. Isa na dito an gaming bahay. Sa kabilang banda, talagang hindi naming inaasahan na aabot ang kulay tsokolateng tubig sa loob ng amiong bahay dahil mataas ang harapan ng bahay namin. Makikitang may apat na hakbang na hagdan sa harapan namin kaya di talaga akalaing makakapsok ito. Habang umaagos ang tubig papasok, siya naman kaming abalang-abala sa pagaakyat ng mga gamit papuntang ikalawang palapag. Habang binabalot an gaming lugar ng baha, maririnig ang mga tao sa paligid na walang isisigaw kundi, “saklolo” at “tulungan niyo kami.” Talagang grabe nanaman ang nagyari noong araw na iyon.

Matapos ang baha, muli nanamang makikita ang mga tao sa paligid na nagwawalis ng putik na bumalot sa aming lugar galing sa baha. Hindi mapinta ang mga nagagalit at naiinis na itsura ng mga tao dahil sa dumi at perwisyong dala ng baha. Nagmistulang bagong lipat ang mga nakatira sa aming lugar dahil sa mga nakakalat na muwebles at iba pang kagamitan sa labas ng mga bahay at sa kalsada. Dahil wala poang kuryente ng araw na iyon, ang maliliit na kandila ang nagpaliwanag sa mga tahanan. Ang paligid ay hindi na Makita sa sobrang dilim.

Sadyang katakot-takot at kagimbal-gimbal ang mga nangyari noong araw na iyon at masasabi kong isang kakambal ng bagyong Ondoy ang dumating noong nagdaan na baha. Tahimik na ulit angt mga tao at nananalangin n asana ay huwag nang maulit ito.